طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تمام مردان بالای 18 سال ایرانی (به جز مواردی که استثنا شده‌اند) باید به خدمت سربازی بروند. برای اولین بار لایحه? خدمت اجباری نظام وظیفه در سال 1303 توسط رضا شاه به مجلس شورای ملی چهارم تقدیم شد و به رغم مخالفت ملاکان بزرگ و روحانیون، قانون نظام اجباری که مشتمل بر سی و شش ماده بود در جلسه 178 مجلس شورای ملی دوره 5 مورخ شنبه شانزدهم خرداد 1304 به تصویب رسید.
در ایران بسیاری (به ویژه پسران) بر این باورند که خدمت سربازی هدر دادن 2 سال از بهترین سال‌های عمرشان است درحالیکه برخی (از جمله مقامات نظامی) آن را حرکتی جهادی و جهاد در راه خدا می‌دانند. بسیاری نیز گذراندن خدمت مقدس سربازی به مدت 2 سال را بخشی از ادای دین هر پسر به مملکت و نظام مقدس جمهوری اسلامی می‌دانند.
گذراندن دوره سربازی برای تمامی مشمولین اجباری است و مشمولین قبل از پایان این دوره از انجام هرگونه خدمات دولتی و… بازداشته می‌شوند، مگر با ارائه مدرک معافیت موقت. در مهر ماه 1396، شرط ارائه مدرک سربازی برای اخذ گواهینامه برداشته شد.
کسر خدمت ایثارگران
کارکنان وظیفه غیربومی در مناطق امنیتی غیردرگیر، مناطق عملیاتی مناطق محروم و بد آب‌وهوا (کاهش زمان خدمت به 19 ماه) و همچنین خدمت کارکنان وظیفه در مناطق جنگی و امنیتی درگیر (کاهش زمان خدمت به 18 ماه)
کسر خدمت فرزند (سه ماه کسر خدمت به ازای هر فرزند)
کسر خدمت نخبگان؛ کسر به میزان 2ماه تا کل مدت خدمت
نداشتن غیبت
جانشین رئیس سازمان وظیفه عمومی ناجا درباره شرط بهره‌مندی از کسر خدمت مربوط به رزمندگی، جانبازی و آزادگی افزود: «نداشتن غیبت مهم‌ترین شرط برای بهره‌مندی از این کسر خدمت‌ها است. درواقع اگر فردی وارد غیبت شود به‌هیچ‌عنوان امکان بهره‌مندی از این تسهیلات برایش وجود ندارد و حتی اگر جزو 20 هزار نفر اول قرار بگیرد باید سربازی‌اش را به شکل عادی طی کند از این‌رو به تمامی مشمولان توصیه می‌شود که حتما توجه داشته باشند که وارد غیبت نشوند.»
به گفته‌ی وی، مشمولان می‌توانند پیش از آنکه وارد غیبت شوند نسبت به تعیین تکلیف سربازی خود اقدام کنند. از سوی دیگر افرادی که ممکن است دارای این شرایط باشند حتی در حین خدمت نیز می‌توانند از آن بهره‌‌مند شوند. از این‌رو می‌توانند پس از اعزام به سربازی شانس خود را در سال دوم خدمت برای بهره‌مندی از این کسر خدمت‌ها استفاده کنند؛ اما داشتن غیبت تمامی این شانس‌ها را از بین می‌برد.»
کریمی با اشاره به آن دسته از کارمندان دولت که در زمان هشت سال دفاع مقدس در مناطق جنگی مشغول به خدمت بودند، گفت: «فرزندان این افراد نیز با توجه به شرایط و دستورالعملی که ابلاغ‌شده می‌توانند از این کسر خدمت‌ها بهره‌‌مند شوند؛ به‌عنوان مثال فردی که در دوران دفاع مقدس کارمند وزارت نیرو بوده و وظیفه برق‌رسانی به مناطق جنگ‌زده را داشته گرچه رزمنده نبوده اما به سبب حضور و خدماتی که در مناطق جنگی داشته می‌تواند از این کسر خدمت‌ها برای فرزندش استفاده کند.»
به گفته‌ی وی: «کارمندان نیروهای مسلح که در طرحی به نام امام حسن مجتبی (ع) حضور داشتند نیز جزو واجدین شرایط محسوب می‌شوند که جزئیات این طرح نیز به اطلاع مراکز خدمتی آن‌ها رسیده است. مثلا ممکن است در زمان جنگ تحمیلی فردی در سیستان و بلوچستان حضور داشته که این فرد نیز جزو واجدین شرایط محسوب می‌شود یا افرادی که پس از پایان جنگ در مناطق عملیاتی کردستان حضور داشتند هم می‌توانند از چنین تسهیلاتی استفاده کنند که جزئیات آن و شرایط کامل آن به اطلاعشان رسیده است.»
بر اساس گزارش جانشین رئیس سازمان وظیفه عمومی ناجا، سربازان امریه متعهد به انجام دو سال خدمت می‌شوند؛ از این‌رو کسر خدمت به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد و آن‌ها موظف‌اند زمانی را که متعهد به انجام خدمت در آن شده‌اند سپری کنند.
کریمی اضافه کرد: «در اجرای این طرح دیگر سال تولد مشمولان اهمیتی ندارد و تمامی افراد می‌توانند برای ثبت نام اقدام کنند. به‌عنوان مثال اگر فردی پدر یا مادرش سابقه حضور در جبهه داشته و سه سال دیگر به سن مشمولیت یا اعزام به سربازی می‌رسد، باید در فرصت یک‌ماهه پیش رو نسبت به ثبت نام اقدام کند؛ اما بررسی اولویت‌هایش و اینکه آیا جزو 20 هزار نفر قرار می‌گیرد یا خیر در همان سالی که موعد اعزام به سربازی‌اش باشد انجام خواهد شد؛ اما ثبت نام باید امسال انجام شود.»
کریمی با بیان اینکه طبق قانون افرادی که پدرشان 30 ماه سابقه حضور در جبهه را داشته باشند از انجام خدمت سربازی معاف خواهند شد گفت: «بنابراین اولویت‌های ما از 29 ماه رزمندگی آغاز می‌شود؛ اما از سوی دیگر با توجه به اینکه گفته شده است به ازای هر یک ماه رزمندگی و اسارت یک ماه نیز کسر خدمت به فرد تعلق می‌گیرد بنابراین قطعا در میان 20 هزار نفر نخست افرادی حضور دارند که مثلا 29 ماه یا 28 ماه کسر خدمت به آنان تعلق می‌گیرد؛ درحالیکه طول مدت سربازی کمتر از این مدت است. بنابراین این افراد از انجام خدمت سربازی معاف شده و دوره آموزشی را نیز در سال‌های آتی با فراخوان سازمان طی خواهند کرد.»
بر اساس گزارش جانشین رئیس سازمان وظیفه عمومی ناجا، این قانون مربوط به برنامه ششم است بنابراین حداقل تا پنج سال آینده اجرایی خواهد شد و 20 هزار نفر نخست نیز در هر سال شناسایی می‌شوند.
وی درباره اینکه آیا با توجه به خوداظهاری متقاضیان نسبت به راستی‌آزمایی اظهاراتشان اقدام می‌شود یا خیر؟ افزود: «پس از ثبت نام، عملیات راستی‌آزمایی نیز انجام می‌شود و بر اساس اطلاعات صحیح کسر خدمت‌ها به متقاضیان تعلق می‌گیرد. درخواست ما از متقاضیان این است که اطلاعات خود را کامل و درست در فرم‌ها وارد کنند تا کار با سرعت بیشتری پیش برود.»
منبع : خدمت سربازی و شرایط آن
